Dede Halife Hazretleri
(d.? / ö.1565)
On altıncı asır Osmanlı âlimlerindendir. 973 (m.1565) yılında vefat etmiştir. Yirmi aşına kadar deri tabaklama işlerinde çalışmış, yirmi yaşından sonra bir sebeple ilme başlayıp, büyük âlimler arasındaki yerini almıştır. Amasya'da deri tabağcılığı ile meşgul iken, Amasyalılar, şehirlerine gelen bir müftüyü ağırlamak için bir bahçeye götürmüşlerdi. Dede Halife de bir tanıdığı aracılığı ile bu cemaate katılmıştı. Yemek hazırlamak için odun lazım oldu. Dede Halife: "Ben odun toplayayım" diyerek yerinden fırladı. Bu arada Misafir Müftü, ona bakarak: "Bu cahil odun toplamaya gitsin" dedi. Dede Halife, müftünün bu sözlerini işitti. Kendinin bir cahil olduğunun farkında idi. Ancak o anda bu şekilde hor görülmesi kendisini perişan etti. Yavaş yavaş topluluktan ayrılarak odun toplamaya gitti. Bir subaşında abdest alıp iki rekât namaz kıldıktan sonra yüzünü secdeye koydu ve cahillikten kurtarması için Allah'a yalvardı, gözyaşı döktü. Sonra da odun toplayıp bahçeye geldi. Bahçede bulunanlar alaycı bakışlarla kendisini süzüyorlardı. Dede Halife, misafir müftüye yaklaşıp elini öptü. "İşimi bırakıp ilim tahsil etmek istiyorum" dedi. Müftü: "Senin bu istediğin çok zor. Çok çalışıp gayret sarf etmeden ve bir hocanın dersine, hizmetine devam etmeden mümkün değildir. Sen bu yükün altından kalkamazsın" dedi. Ama o çok kararlı idi. Sonunda müftü efendi ona ilim öğretmeyi kabul etti. Ertesi gün işi bırakıp dükkânda bulunan malları sattı. İlim tahsili için gerekli olan kitaplar satın aldı. Derhal tahsile başladı. Büyük bir gayret ve şevkle günden güne bilgisini ilerletti. Sonunda, Bursa'da, Sultan Murad Medresesi'nin meşhur müderrislerinden Müderris Sinanüddin Efendi'ye muîd, yani yardımcı müderris oldu. Bundan sonra müderrisliğe yükselip muhtelif medreselerde müderrislik yaptı. En son İznik'teki Süleyman Paşa Medresesi'nden emekliye ayrıldı. Daha sonra kendisine muhtelif yerlerde müftülük görevi verildi. Tefsir ve Fıkıh ilimlerinde devrinin en meşhurları arasına girdi. Ayrıca eserler de yazdı. Sarf ilminde en meşhur eserlerinden Teftazânî'nin kitabının şerhi üzerine haşiye yazdı. Fıkıh ilmine dair manzumesi ve çeşitli risaleleri vardır.
Yüce Allah sırrını mukaddes ve mübarek kılsın.