(d.1659 / ö.1738)

Âlim, fakih ve âbid bir velidir. Adı Veliyüddin b.Mustafa'dır. 1069 (m.1659) yılında bugün Yunanistan sınırları içinde kalan Yenişehir'de doğdu. 1151 (m.1738) yılında İstanbul'da vefat etti. Medrese tahsilini bitirdikten sonra taliplerine ilim öğretmeye başladı. Çocukluğundan beri Peygamber Efendimiz'i ziyaret aşkıyla yanan Veliyüddin Efendi, 1691 yılında hac niyetiyle Mekke-i Mükerreme'ye vardı. Yedi yıl Mekke'de mücavir olarak kaldı. Bu arada Medine-i Münevvere'ye de gidip geliyordu. Bütün vakitlerini her iki haremde ibadet ve riyazetlerle geçirdi. Bu sırada İslam âleminin her tarafından gelen âlimlerle görüşme imkânı oldu. Muhammed Ma'sum-i Fârûkî Hazretleri'nin halifelerinden olan Ahmed-i Yekdest Hazretleri’nin sohbetleriyle şereflendi. O büyük zattan Nakşibendiyye yolunun adap ve erkânını öğrendi. Aldığı feyz ve muhabbetle kalbi nurlandı. Her iki haremde yedi yıl mücavir olarak kaldığı için kendisine "Cârullâh" la­kabı verildi. Tefsir, Hadis ve Fıkıh ilimlerinde âlim, tasavvuf ehli bir kimse olarak hacdan dönen Cârullah Veliyüddin Efendi, Fatih civarında bir medrese ve bir kütüphane yaptırdı. Her iki müesseseyi de insanların hizmetine açtı. Bir süre Galata ve Edirne kadılıklarında bulundu ise de tekrar İstanbul'a dönüp irşad hizmetlerine devam etti. Çeşitli ilim dallarında birbirinden değerli eserler yazdı. 1738 yılında İstanbul'da vefat eden Cârullah Veliyüddin Efendi yap­tırdığı külliyenin bahçesine defnedildi.

Yüce Allah sırrını mukaddes ve mübarek kılsın.